Mustafa ARSLAN, Azamat AKBAROV, Harun BAŞTUĞ
Özet:
Yabancı dil öğretiminde görsel araçların kullanılması, aktif duyu organlarının etkinliğini artırmakta dolayısı ile öğrenimi kolaylaştırmakta, hızlandırmakta ve öğrencileri isteklendirmektedir. Yabancı dil öğretiminde görsel araçların öğrenci motivasyonu üzerindeki etkileri hala bir tartışma konusudur. Bu araştırma, eskiden beri yabancı dil öğretiminde yaygın kullanılan görsel araçlar incelemiş, bu araçların yabancı dil öğretiminde etkin bir şekilde kullanımı bir sistem çerçevesinde incelenerek öğrenci motivasyonu üzerindeki etkileri açıklanmıştır. Makale, yabancı dil öğretenlerin öğrenci motivasyonunu sağlamada görsel araçlardan nasıl faydalanmaları gerektiği konusunda yardımcı olacaktır.
Anahtar Kelimeler: Görsel Araçlar, Yabancı Dil Öğretimi, Yöntem, Motivasyon
Giriş
Geleneksel yabancı dil öğretim yöntemleri, dil öğretiminde beklenilen başarıyı sağlayamamıştır. Öğretmen merkezli olan bu sistemde öğrenciler genellikle ikinci plandadır. Öğretmenin, öğrencilerin farklı duyularına yönelik etkinlikler kullanarak ders anlatmaması öğrencilerin yabancı dil derslerine karşı olan ilgisini azaltmaktadır. Öğretmenin bir ders kitabını ve yazı tahtasını kullanarak gerçekleştirdiği bu öğretim yönteminde öğrenciler belli bir süre sonra motivasyon eksikliği yaşamaktadırlar. Yabancı dil öğretiminin kalitesini arttırmak ve öğrencileri isteklendirmek için öğrencilerin uyarıcılarını harekete geçirmek gerekmektedir. Bundan dolayı yabancı dil öğretiminde kullanılacak görsel araçlar öğrencilerin görsel duyularını uyararak öğretimin daha etkili olmasını sağlamaktadır.
Yabancı dil öğretiminde kullanılan görsel araçlar sınıf içerisinde doğal bir ortamın oluşmasında öğretmene yardımcı olmaktadır. Gerçek ortamlara yakın bir düzen içerisinde yabancı bir dili öğrenmek öğrencinin ilgisini çekmektedir. Yabancı dil öğretiminde görsel araçlar ile yapılacak etkinlikleri, öğretilen kelimeler ile kavramların daha kolay öğretilmesi ve öğrenilmesine yardımcı olması muhtemeldir (Demirel 1993a:24).
Yapılan araştırmalarla birçok zekâ türü belirlenmiştir. Bilimsel olarak kabul edilen bu zekâ türlerinin bazıları şunlardır: Görsel zeka, müziksel-işitsel zeka, matematiksel zeka, sözel zeka, bedensel zeka vb. Farklı zeka türlerinin bir sonucu olarak insanlarda bireysel farklılıklar görülmektedir. Bireysel farklılıkların bu derece çok çeşitli olması, eğitim sisteminde çoğulcu yöntemlerin kullanılmasını zorunlu kılmıştır. Çünkü her insan, aktif olarak kullandığı zekaları ile özel bir karışıma sahiptir (Balım, vd. 2004: 14). Bu nedenle yabancı dil öğretim derslerinde kullanılacak materyaller, farklı zeka türleri dikkate alınarak hazırlanmalı ve kullanılmalıdır. Görsel zekaya sahip öğrenciler söz konusu olduğuna göre görsel araçların yabancı dil öğretimindeki önemi daha iyi anlaşılmaktadır.
Görsel zekâya sahip olan insanlar görsel dünyayı tam olarak anlama ve idrak edilen bilgiler arasında geçiş sağlama becerisine sahiptir. Bu zeka alanı renklere, şekillere, çizgilere karşı duyarlılığı ve bunlar arasında ilişki kurma, görselleştirme, grafikle ifade etme becerilerini kapsar (Bilkan 2006: 14). Resimlere, şekillere ve çizgilere diğer insanlara nazaran daha duyarlı olan bu öğrenciler, görsel materyaller vasıtasıyla yapılan öğretimlerde daha başarılı olabilmektedirler. Öğretimde yapılan görsel aktiviteler öğrencileri dinlendirmekte kaybolan veya azalan motivasyonu yeniden canlandırmaktadır.
Görsel araçlardan bazılarının işitsel olma özeliği de vardır. İnsanların görme duyularıyla beraber işitme duyularını da uyaran bu araçlarla yapılacak yabancı dil öğretimi, öğrenmenin daha kalıcı olmasını sağlayacaktır.
Texas Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre zaman faktörü sabit tutulduğunda hatırlama oranları şu şekildedir; insanlar okuduklarının %10’ unu, işittiklerinin %20’sini, gördüklerinin %30’unu, görüp işittiklerinin %50’ sini, söylediklerinin %70’ ini, yapıp söylediklerinin %90’ını hatırlamaktadırlar. Bu verilere göre, öğrenmede aktif olan duyu organlarının sayısı arttıkça öğrenmenin kalıcılığı da aynı oranda yükselmektedir. Bu durumda öğrenmede en etkili yöntem öğrenme sırasında aktif halde bulunma; yani yaparak ve yaşayarak öğrenmedir. Yabancı dil öğretiminde öğrencilerin motivasyonunu artırmak ve derslerden beklenen başarıyı sağlamak için bu duruma yönelik aktiviteler yapılmalıdır.[1]
Dünyada yabancı dil öğretim materyalleri hazırlayan kurum ve kişilerin çalışmaları söz konudur. Yabancı dil öğretiminde görsel araçların kullanımına yönelik olarak bu kurumların ve şahısların ciddi çalışmaları vardır. Yabancı dil öğretim sektörünün bu konuda gelmiş olduğu nokta yadsınamaz. Günümüz yabancı dil öğretiminin başarılı olması görsel materyallerin yeterince kullanılıyor olmasıyla doğrudan ilişkilidir.
Görme duyusunu uyaran araçlar bu çalışmada derinlemesine incelenmiş ve yabancı dil öğretiminde kullanılacak temel görsel teknikler belirlenmiştir. Yabancı öğretiminde etkili olarak kullanılabilecek görsel araçlar şu başlıklar altında toplanmıştır.
1. Video
2. Televizyon
3. Bilgisayar
4. Ders Kitapları
5. Resimler ve Flaş Kartlar
6. Posterler
7. Yazı Tahtaları
Yukarıda başlıklar halinde verilen görsel araçların yabancı öğretiminde nasıl kullanılması gerektiğiyle ilgili yöntemler, etkinlikler makalede ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
Yabancı Dil Öğretiminde Görsel Araçların Etkin Kullanım Yöntemleri
1. Video
Yabancı dil derslerinde öğretilen teorik bilgilerin uygulamadaki şekillerinin gösterilmesi için derslerin videolarla desteklenmesi gerekmektedir. Burada dikkat edilmelidir ki videodan kastedilen şey görüntülü ve sesli filmlerdir. Video, hem bir bilgi deposu hem de iyi bir gösteri aracıdır. Gerçek hayatın en iyi şekilde sergilenmesini sağlar. Video filminin kısa bir sahnesinde pek çok mesaj bulunabilir. 3-5 dakika süren kısa bir programa bir saatlik ders sığdırılabilir (Demirel 1993b: 97). Videoda ses ve görüntü bir bütün halinde verilir. Böylelikle öğrencilerin iki önemli duyu organı harekete geçirilerek konunun daha kolay anlaşılması sağlanır.
Öğrencinin video yardımıyla yabancı dil dersinde teorikte gördüğü bir diyalogun gerçek yaşamda nasıl uygulandığını görmesi, duyması o dilin yapısını kavraması açısından önemlidir. Öğrenciler video yardımıyla öğrenilen dilde kullanılan beden dilini ve mimik hareketlerini kullanmayı da öğrenirler. Video ile yabancı dil dersleri öğretimi daha ilgili, pratik, sürekli ve kalıcı kılmaktadır. Yabancı dil öğretimi derslerinin videolarla desteklenerek öğrenci dikkatinin derse çekilmesi gerekmektedir. Yapılan araştırmalar ışığında yabancı dil öğretiminde video ile yapılacak etkinlikleri şu şekilde planlamak mümkündür:
a. Yabancı dil öğretiminde yapılacak olan video derslerinden önce aşağıdaki hazırlıklar yapılmalıdır.
· Öğretmen, derste kullanacağı video ile ilgili önceden bütün planlamaları yapmalıdır. İzletilecek videoyu destekleyici diğer aktiviteler önceden belirlenmelidir.
· Video dersleri gerekli olan teknolojik araçların bulunduğu bir sınıfta yapılmalıdır. Video dersi yapılacak olan sınıflarda duruma göre bilgisayar, projeksiyon cihazı, geniş ekranlı bir televizyon, ses sistemi ve kulaklıklar bulundurulmalıdır. Toplu görsel etkinliklerin yapılması durumunda projeksiyon perdesi veya televizyonun sınıfta bütün öğrencilerin görebileceği bir pozisyonda bulunması gerekmektedir.
· Bir önceki derste öğrencilere izletilecek video hakkında kısa bir bilgilendirme yapılmalı, video ile ilgili motive edici sözler söylenmelidir.
· Derste kullanılacak olan videolar yabancı dil öğretiminde belirlenen seviyeler olan temel seviyeye, orta seviyeye ve ileri seviyeye uygun olmalıdır. Temel seviyedeki bir sınıfta kullanılacak olan videonun içerisinde yer alan konuşmaların akışı yavaş ve tane tane olmalıdır. Aksi durumda öğrenciler izletilen videoyu anlayamaz ve hedeflenen davranışlar kazandırılamaz. Orta seviyede ve ileri seviyede de bu durum dikkate alınmalıdır.
· Video ile yapılacak etkinliğin süresi en fazla bir ders saatinin yarısı kadar yani; bir dersi 40 dakika kabul edersek 20 dakika olmalıdır. Videoya bağlı olarak yapılacak olan aktiviteler toplamda 20 dakika olmalıdır. Video dersinde kullanılacak olan videonun uzunluğu da bu durumda en fazla on dakika olmalıdır (Taşdemir, vd. 2004: 79).
· Video derslerinde kullanılacak videonun içeriğine ve seslendirmesine dikkat edilmelidir. İzletilecek video genel ahlak kurallarına ve öğrencilerin kültürlerine aykırı görüntüler veya seslendirmeler içermemelidir.
· Öğrencilerin ilgileri, kültürleri, yaşam tarzları, inançları dikkate alınmalı izletilecek videolar buna göre planlanmalıdır. İlginç videolar dersi olumlu etkileyecektir.
· Videolu etkinliklerde öğrencilerin motivasyonunu arttırmak amacıyla aktif öğrencilere verilmek için hediyeler hazırlanabilir.
b. Videolu Öğretim Etkinlikleri
· İşlenen konuya uygun kısa videolar izletme
Yabancı dil öğretiminde işlenen konunun arkasından ilgili konuyu pekiştirici kısa videolar izletilmelidir. Öğrenciler uygulamada gördükleri ve işittikleriyle konuyu daha da pekiştirirler. İzlenilen videoda geçen diyaloglar taklit edilmek suretiyle sınıfta gönüllü öğrenciler tarafından canlandırılması, öğrencilerin ilgisini derse çekecektir.
· Sadece görüntüden oluşan videolar izleterek öğrencileri video hakkında konuşturma
Öğrenilen konuyla ilgili olarak sadece görüntüden ibaret videolar öğrencilere izletilmeli daha sonra bu video hakkında öğrenciler konuşturulmalıdır. Öğrenciler bu etkinlikle, öğrendikleri yeni kelimeleri cümle içerisinde kullanma imkanı bulacaklardır. Bu etkinlik Türkçe konuşmaya çalışan öğrencilerin özgüvenini artıracaktır.
· Sessiz seyredilen videolarda geçen konuşmaları tahmin etme
İçerisinde konu ile ilgili seslendirmeler yer alan video, sessiz olarak öğrencilere seyrettirildikten sonra öğrencilerin yorumları dinlenir. Sonraki aşamada ise video sesli olarak tekrar öğrencilere izlettirilerek öğrencilerin yorumlarıyla kıyaslanır. Öğrencilerin ifade becerilerini geliştirmesine bu tür aktiviteler yardımcı olacaktır.
· Videonun sonunu tahmin ettirme
Öğretmen kontrolünde öğrencilere seyrettirilen video belli bir süre izletildikten sonra durdurulur. Öğretmen öğrencilerden, izletilen videoda durdurulan yerden sonra ne olacağı hakkında tahminlerini dinler. Öğrenci yorumlarından sonra video durdurulan yerden devam ettirilir. Video sonucuyla, öğrencilerin yorumları karşılaştırılır. Öğretmen bu durumda en yakın yorumu yapan öğrenciyi ödüllendirebilir. Gelecek zaman öğretiminde bu tür videolar öğretmene yardımcı olmakta ve öğrencileri isteklendirmektedir.
· Videodaki “A”karakteri olsaydınız ne yapardınız?
Konuyla ilgili hedeflere ve planlamaya uygun bir video öğrencilere izletilir. İzleme sonrasında veya izleme sırasında video durdurularak öğrencilere, izletilen videoda yer alan kahramanlardan birini tercih etmeleri istenebilir. İlgili kahraman olması durumunda neler yapacağı hakkında öğrenciler konuşturulur. Öğrencilerin hissettiklerini doğru ifade edebilmelerini sağlamak açısından bu etkinlik önemlidir.
· Video izlettirme ve sonrasında yazılı değerlendirme yapma
Bu etkinlikte konu ile ilgili izletilecek video sonrası öğrencilere değerlendirme kağıtları dağıtılır. Değerlendirme kâğıtlarında video ile ilgili önceden hazırlanmış sorular olmalıdır. Belli bir sürede öğrencilerin soruları yazılı olarak cevaplamaları sağlanır. Öğrencilerin görüp duyduklarını yazılı olarak anlatma becerileri geliştirilir.
· İleri seviyedeki öğrencilere film ve belgesel seyrettirme
İleri seviyede, öğrencilerin anadili altyazılı film veya belgesel izletilerek işittiğini anlama, okuduğunu anlama becerileri en yüksek seviyeye çıkarılır. Bu tür etkinliklerde önceden hazırlanmış doğru-yanlış, boşluk doldurma, vb. sorulardan oluşan değerlendirmeler yapılabilir.
Görsel yönü yüksek olan videoların yabancı dil öğretiminde etkin ve doğru yöntemlerle kullanılması öğrenmeyi öğrencinin ilgisini derse çekerek öğrenmeyi hızlandırmaktadır.
2. Televizyon
Günlük hayatta önemli bir yer tutan görsel araçlardan bir diğeri de televizyondur. Televizyon, yabancı dil öğretiminde etkili kullanıldığında kitlesel sonuçlar alınabilecek bir iletişim aracıdır. Görme ve işitme duyu organlarını uyaran televizyon öğrenimde kalıcılığı artırmakta ve sürekliliği sağlamaktadır (Başkan 2006: 86).İnsan hayatının bir parçası haline gelmiş olan televizyonun yabancı dil öğretiminde de aktif bir şekilde kullanılması öğrenci motivasyonun sağlanmasında önemli bir etkendir. Bu açıdan yabancı dil öğretiminde televizyonu iki yönden ele almak gerekir.
a. Ders Aracı Olarak Televizyon
Televizyon, bir video izletme aracı olarak veya bilgisayardaki bir veriyi, sunumu, vb. göstermek amacıyla kullanılmaktadır. Bu şekliyle yabancı dil öğretiminde televizyondan faydalanılmalıdır. Günümüzde video ve benzeri görsel sunumları izletmek için televizyonla birlikte projeksiyon cihazı da kullanılmaktadır. Yabancı dil öğretiminde televizyonun kullanımıyla ilgili şu özelliklere dikkat edilmelidir.
· Televizyon öğrencilerin görüntüyü tam olarak görebilecekleri bir yerde ve uzaklıkta olmalıdır.
· Televizyonun görüntü ve ses kalitesi iyi olmalıdır.
· İstenildiğinde başka bir programa geçebilmek için uzaktan kumanda edilebilmelidir.
· Televizyonun ekran büyüklüğü sınıfın ve öğrencilerin sayısına göre belirlenmelidir.
b. Kitlesel İletişim Aracı Olarak Televizyon
Televizyonda gösterilen bir video aynı anda binlerce insana ulaşılabilmektedir. Bu bakımdan televizyonun yaygın bir kitle iletişim aracı olarak yabancı dil öğretiminde nasıl kullanılması gerektiği üzerinde durulmalıdır. İnsanlar bir dil kursuna, okula, üniversiteye gitmeden de informal eğitim çerçevesinde televizyon yardımıyla bir yabancı dili, iletişim kuracak kadar öğrenebilirler.
Bosna Hersek bu bakımdan önemli bir örnektir. Bosna’da sokakta yürüyen herkes iletişim sağlayacak kadar İngilizce konuşabilmektedir. Çünkü Bosna Hersek televizyonlarında filmler orijinal sesiyle verilir, kesinlikle Boşnakça dublaj yapılmaz. Boşnakça alt yazı olarak verilir. Hem görsel hem de işitsel unsurlar yardımıyla insanlar televizyondaki yabancı dili kolayca anlayabilmektedir.
Yabancı dil öğretiminin sürekliliği ve yabancı dil öğrenen adaylarda merak uyandırması bakımından yabancı dil öğretiminde gösterilecek yayınlarda aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
· Televizyon kanallarında yayınlanılması düşünülen programlar, hedef dilde seslendirilmiş olmalı ve ilgili bölgede konuşulan dilde altyazılı olarak izletilmelidir. Alt yazılı olması izleyicinin konuyu anlamasını ve diğer serileri de takip etmesini sağlayacaktır.
· Yayınlanılması düşünülen ilgili hedef dildeki filmler, belgeseller, vb. programların özenle seçilmesi gerekmektedir. Bu yayınlar o bölgede yaşayan insanların kültürlerine ve diğer yaşam değerlerine aykırı olmamalıdır.
· Yabancı dil öğretimine yönelik bu tür yayınlar televizyonun en çok izlendiği saatlerde yayınlanılmasına özen gösterilmesi daha verimli sonuçların alınmasını sağlayacaktır.
· Yabancı dil öğrenenler tarafından belli yayınların izlenilmesinin önemi yabancı dil öğretenler tarafından vurgulanmalıdır.
· 24 saat yayın yapan Discovery Channel, Euro Sport, Animal Planet, vb. gibi birçok izleyicinin beğenisini kazanan kanallar seviyesinde ilgiyle izlenen yayınlar hazırlanmalıdır.
3. Bilgisayar
Her alanda olduğu gibi bilgisayar, öğretim etkinliklerinin de vazgeçilmezidir. Bilgisayar Toplumların bütün ticari, sanayi ve eğitim faaliyetlerinde yer alarak, kullanıldıkları her alanda verimliliği arttırmış ve insan yaşamının içerisinde önemli bir yere sahip olmuştur (Arslan, 2003: 67). Eğitime bakan yönüyle zamanımızda artık bilgisayarsız okul görmek nerdeyse mümkün değildir. Çocuklar okul dışında kalan tüm zamanlarını da bilgisayara ayırmaktadırlar. Günlük yaşamda önemli bir yer tutan ve birçok alanda kullanılan bilgisayar, yabancı dil öğretiminde de etkili bir biçimde kullanılmalıdır. Genellikle yabancı dil öğretiminin hedef kitlesi, genç nüfustur. Gençler bilgisayara karşı ciddi bir alaka göstermektedir. Gençlerin bilgisayara olan bu ilgileri yabancı dil öğretiminde bilgisayar tabanlı programların hazırlanmasını gerekli kılmaktadır.
Bilgisayarlar öğretmenler tarafından genellikle sunum (Powerpoint programı kullanılarak) hazırlama, video izletme, müzik dinletme, vb. amaçlarla kullanılmaktadır. Öğretmenlerin bilgisayarda hazırladıkları materyalleri derste kullanmaları öğrenci motivasyonunu olumlu olarak etkilemektedir.
Yabancı dil öğretiminde bilgisayar vasıtasıyla hazırlanacak programlar öğrencilerin dikkatini ve bu dili öğrenmeye olan ilgilerini artıracaktır. İngilizce öğretimi amacıyla hazırlanan bazı bilgisayar tabanlı programları (Rosetta Stone, Euro Talk vb.) kullanan öğrencilerin bu programları ilgiyle ve sürekli kullandıkları görülmektedir. Bu programların diğer dillere uyarlanmış sürümleri yabancı dil öğretim derslerinde kullanılmış ve benzer sonuçlar elde edilmiştir.
Yabancı dil öğretmek amacıyla hazırlanacak bilgisayar programları mutlaka oyun temelli olmalıdır. Öğrenci oyun içerisinde farkında olmadan yabancı dildeki kelime ve cümleleri bilinçaltına yazacak ve yeri geldiğinde kullanacaktır.
Yabancı dil öğretenler bilgisayar yardımıyla konuları öğretirken sınıfın seviyesini dikkate almalıdır. Programlar anlaşılır ve kolay olmalıdır. Öğrenci evde kendi başına bu programları kullanarak tekrar yapabilmelidir.
4. Ders Kitapları
Eğitim ve öğretimde eskiden beri en çok kullanılan araçların başında ders kitapları gelmektedir. Ders kitapları, öğretim programlarında yer alan konulara ilişkin bilgiyi planlı, düzenli ve aşamalı bir şekilde içerdiği için, geliştirilen diğer modern ders araç-gereçlerine rağmen öğretmen ve öğrencilerin temel başvuru kaynağı, vazgeçilemeyen ders aracı olma özelliğini korumuştur ( Kolaç, 2003: 106).
Kaynak bir ders kitabı kullanmadan ders anlatan öğretmen yok gibidir. Yabancı dil öğretiminde de durum farklı değildir. Yabancı dil öğretimi amacıyla takip edilen ders kitaplarına yardımcı olarak genellikle alıştırma/çalışma kitapları, dilbilgisi kitapları ve öğretmen kitapları da kullanılmaktadır. Bazı yayın evlerinin bu kitaplara ilaveten video dersleri için hazırlanmış kitapları da vardır. İyi bir ders kitabı olmadan yapılacak yabancı dil öğretiminin istenilen hedefe ulaşması mümkün değildir.
Eğitimcilerin kullanmaktan çekindiği, öğrencilerin okumak veya incelemek istemediği bir kitaptan yarar beklenemez. İyi bir ders kitabı eğitimcilerin de öğrencilerin de ilgisini çekecek özellikler taşımalıdır. Bu nedenle ders kitabının seçimi çok önemlidir. Yabancı dil öğretimi amacıyla hazırlanan/hazırlanacak ders kitapları kafa karıştırmamalı, sistemli olmalı ve bol örnekler içermelidir (Vahapoğlu 2009: 135).
Yabancı dil öğretimi derslerinde kullanılacak olan ders kitaplarının resimli olması şarttır. Resimler ve karikatürler ders kitaplarını görsel açıdan zenginleştirmekte ve konun anlaşılmasına yardımcı olmaktadır. Ders kitaplarında kullanılması düşünülen resimlerin/karikatürlerin kalitesi, amaca uygunluğu, oranı, vb. alanında uzman kişiler tarafından seçilmelidir (Demir vd. 2007: 183-184).
Yabancı dil öğretiminde kullanılması düşünülen kaynak kitaplarda aşağıdaki özellikler aranmalıdır.
· İlgili kaynak kitaplar yabancı dil öğretiminde belirlenen seviyelere uygun olmalıdır. Her seviyenin kavrama düzeyi farklıdır. Ders kitaplarında ve ders kitaplarını destekleyici amaçla hazırlanan diğer yardımcı kitaplarda ilgili seviyedeki öğrencilerin anlayamayacağı cümleler, deyimler, atasözleri, vb. kullanılmamalıdır.
· Kaynak kitaplar öğrencilerin kolay kavrayabileceği, ilgi ve meraklarına uygun metinler içermelidir.
· Kaynak kitaplar görsel açıdan zengin olmalıdır. Güncel çizgi film kahramanları, semboller, karakterler kullanılmalıdır.
· Kaynak kitaplar kullanılacağı ülke şartları dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Çünkü yabancı dillerin öğrenme zorlukları, becerileri ve istekleri ülkelere göre farklılık göstermektedir.
5. Resimler ve Flaş Kartlar
Yabancı dilde hazırlanmış resimsiz bir kitabın, panonun veya sunumun öğrenciler tarafından ilgiyle takip edilmesi zordur. Yabancı dil öğretiminde materyal tasarlarken mutlaka resimlerden faydalanılmalıdır. Özellikle görsel zekâya sahip olan öğrenciler için görsel materyal olmadan yapılan dersler çekilmez olabilir. Öğrenciler iyi çizilerek renklendirilmiş materyallerle anlatılan dil derslerini daha ilgiyle dinlemekte ve sözleri veya kelimeleri düşünerek öğrenme yerine, resim aracılığıyla öğrenmeyi tercih etmektedirler. Öğrenciler resimler aracılığıyla yapılan etkinliklere, sadece yazılı bir metin aracılığıyla yapılan etkinliklere göre daha fazla katılmaktadırlar (Demircan 2005: 199).
Yabancı dil öğretiminde kelime öğretimi önemli bir yer tutmakta ve kelime öğretiminde birçok farklı yöntem kullanılmaktadır. Flaş kartlar yardımı ile yapılan kelime öğretimi yöntemi öğrencilerde ilgi uyandırmakta ve anlamaya yardımcı olmaktadır. Bu bakımdan yabancı dildeki kelimelerin öğretiminde de ilginç resimler veya karikatürler yardımıyla flaş kartlar hazırlanmalıdır.
Yabancı dil öğretiminde kullanılacak resimlerde ve flaş kartlarda aşağıdaki özellikler aranmalıdır.
· Resimler alanında uzman kişiler tarafından çizilmelidir.
· Resimler hedef öğrenmeye uygun olmalıdır.
· Resimlerin kullanımında seviyelere dikkat edilmelidir.
· Öğrencileri meraklandırıcı resimler kullanılmalıdır.
· Resimler veya flaş kartlar ilgili kavramı, kelimeyi, cümleyi, vb. net olarak ifade etmelidir.
· Resimler veya flaş kartlar genel ahlak kurallarına ve yabancı dilin öğretildiği yerde yaşanan kültüre aykırı olmamalıdır.
6. Posterler
Üstdal’a (2009) göre Bilimsel bir poster, sözel bir sunumu görsel bir destekle birleştiren bir iletişim aracıdır. Yabancı dil öğretiminde posterler, genellikle bir konu hakkında önemli kelimelerin veya olayların resimler yardımıyla ifade edilmesi şeklinde kullanılan görsel araçlardır. Sınıf veya koridor duvarlarına asılan posterler öğrencilerin dikkatini çekerek pasif olarak öğrenmelerini sağlamaktadır. Posterler ders sonrasında verilen aralarda sınıfta kalan veya koridorda gezen öğrencilerin görsel duyularını uyarır.
Yabancı dil öğretimi amacıyla hazırlanan posterler dikkat çekici ve anlaşılır bir şekilde hazırlanmalıdır. Çok küçük resimler kullanılmamalıdır. Kullanılacak resimler veya karikatürler uzaktan (4-5 metre) fark edilebilir büyüklükte olmalıdır. Posterde kullanılacak resimler vb. materyaller dikkat çekici, merak uyandırıcı olmalıdır. Posterlerdeki yazılar ideal puntoda olmalıdır. Posterde sadece öğretilmesi hedeflenen kelimeler ya da cümleler olmalıdır. Gereksiz kelimelerin ya da cümlelerin kullanımından kaçınılmalıdır. Posterler öğrencilerin sürekli görebilecekleri yerlere asılmalıdır.
7. Yazı Tahtaları
Yazı tahtaları ders kitapları ile beraber öğretimde en çok kullanılan görsel araçlardan bir diğeridir. Yazı tahtaları sınıflarda en önemli yeri işgal etmektedir. Öğretmen bir şey anlatacağı zaman yazı tahtasını kullanmakta öğrenciler ise öğretmenin anlattıklarını yazı tahtasında görmek istemektedirler. Sözlü olarak anlatılanların yazı tahtalarının kullanılmasıyla öz olarak görsel bir hale gelmesi öğretimin kalıcılığını arttırmaktadır. Yabancı dil öğretenler de yazı tahtasını öğrencilerin dikkatini çekebilecek bir şekilde kullanmalıdırlar. Örneğin yeni öğrenilen kelimeler tahtanın sağ tarafına yazılmalı ve ders boyunca orda kalmalıdır.
Eskiden beri en çok kullanılan yazı tahtaları, halk dilindeki adıyla kara tahtalardır. Bugün kara tahtanın yerini emaye kaplamalı olan ve tebeşir yerine markerlerin kullanıldığı ders araçları almaya başlamıştır. Öğretmen yazı tahtasını düzenli ve sade bir şekilde kullanmalı gereksiz yazı veya şekillerle doldurmamalıdır. Öğretmenin renkli tebeşirleri veya markerleri kullanması öğrencilerin görsel uyarıcılarını harekete geçirerek mesajın daha kolay iletilmesini sağlayacaktır. Yazı tahtasında anlatılanlar öz olarak sistemli bir şekilde öğrenciye aktarılmalıdır.
Eğitim teknolojisin geliştirmiş olduğu Akıllı Tahtalar yeni yeni okullarda kullanılmaya başlamıştır. Bilgisayar ekranında yer alan programların normal bir yazı tahtası boyutunda ve dokunmatik olarak kullanılması anlamına gelen bu sistem, gerekli alt yapı oluşturulursa önemli bir ders aracı olabileceğini söylemek mümkündür. Yabancı dil öğretiminde akıllı tahtada gösterilecek programlar, sunumlar, vb. çalışmaların hazırlanmasını hızlandırmak gerekmektedir.
Akıllı tahtanın kullanılmasıyla, derslerde zaman kazanımı söz konusudur. Yazı yazmakla fazla uğraşmayacak olan öğretmen daha fazla aktivite yapma imkânı bulacaktır. Yapılacak olan aktivitelerin oranı arttıkça öğrencilerin dili öğrenmeleri kolaylaşacaktır.
Akıllı tahtalar görsel açıdan oldukça zengin bir ortam oluşturmaktadır. Akıllı tahtalar bu yönüyle öğrencilerin görme duyularını yoğun bir şekilde uyararak motivasyon kaybını önleyecek ve öğrenmenin kalıcılığını artıracaktır.
8. Gerçek Nesneler veya Maketler
Gerçek nesneler çevremizde görülen, onlara dokunabilinen her şeydir. Maketler ise gerçek nesnelerin plastik, kâğıt, tahta vb. maddelerinden küçültülerek yapılmış şekilleridir. Dokunsal materyaller grubunda yer alan gerçek nesnelerle ve maketlerle beraber heykelleri, modelleri, numuneleri ve yapbozları da düşünebilir (Akpınar vd. 2009:109).
Yalın’a (2009) göre Gerçek eşyalar, öğrencilere somut ve kalıcı öğrenmeler sağlar; öğrencilerin genellemesini kolaylaştırır ve her bireyin, kendi yeteneği ölçüsünde bireysel olarak eğitim görmesine yardım eder. Gerçek nesneler, maketler, modeller gibi materyallerin görsel olmasının yanı sıra dokunulabilir olması bu materyallerin kullanılmasıyla yapılan yabancı dil öğretimlerini daha kalıcı hale getirmektedir. Görsel veya bedensel (kinestetik) zekaya sahip olan öğrenciler gerçek nesneler ya da maketler aracılığıyla yapılan yabancı dil öğretimlerinde daha başarılıdırlar.
Yabancı dil öğretiminde seviyelere göre belirlenen bütün konular hakkında gerçek nesneler veya maketler bulmak zordur; ama bazı konular hakkında durum farklıdır. Yabancı dil temel seviye öğretiminde meyveler, sınıf, elbiseler, kahvaltılıklar, ev vb. konuları hakkında gerçek nesneler veya maketleri bulmak ve bu konuları kavratmak kolaydır. Öğrenciler konuları görsel ve dokunsal materyaller yardımıyla daha çabuk öğrenirler.
Yabancı dil öğretiminde kullanılması düşünülen gerçek nesnelerin veya maketlerin kullanışlı ve ideal büyüklükte olmasına dikkat edilmelidir. Yararlanılması düşünülen gerçek nesnelerin taşınabilirliği, sınıf ortamında gösterilebilir olması gibi özellikler önemlidir. Maketlerin ilgili nesnenin birebir kopyası olmasına dikkat edilmelidir. Yabancı dil öğretenler özellikle temel seviyede gerçek nesneleri ve maketleri ihtiyaç duyulduğunda kendileri oluşturabilmelidirler.
Sonuç
İpek (2003) görsel ders materyallerinin önemini şöyle ifade eder: Görsel elementlerin, sembollerin ve ekran tasarımlarının nitelikleri ve öğretim sürecinde etkili kullanılıyor olmaları öğrenmeyi kolaylaştırmaktadır. Bununla birlikte görsel materyaller yabancı dil öğretiminde öğrencilerin isteklendirilmesini yüksek oranda sağlamaktadır.
Sınırlı ders araç-gereçleriyle yapılan yabancı dil öğretimi istenilen zamanda istenilen başarıyı sağlayamamaktadır. Yabancı dil öğretiminde istenilen başarıyı elde etmek için derslerin motive edici ve tüm duyuları uyaran yardımcı ders araçlarıyla desteklenmesi gerekmektedir. Değişik zekâ türlerinin öğrencilerde oluşturduğu bireysel farklılıklar göz önünde bulundurulmalı ve yabancı dil öğretiminde yardımcı ders kaynakları bu duruma uygun bir şekilde hazırlanmasına özen gösterilmelidir.
Yabancı dil öğretiminde görselliği son derece ön planda olan video ve televizyon etkili bir şekilde kullanılamamaktadır. Çünkü bu tür materyali hazırlamak hem zor hem de pahalıdır. Bir sektör haline gelen İngilizce gibi eskiden beri öğretilen dillerin bu tür materyal altyapısı çok zengindir. İngilizce gibi diğer yabancı dillerin öğretiminde kullanılan videolar, televizyon programları dikkatle incelenmelidir.
Yabancı dil öğretiminde kullanılmak üzere öğretim müfredatına uygun olarak hazırlanmış bilgisayar programları yok denecek kadar azdır. Dünyada en çok öğrenilen dillerin öğretimine yönelik piyasada birçok CD’ye, programa rastlamak mümkündür.
İnternet vasıtasıyla çağımızda istenilen bilgiye kısa zamanda ulaşılabilmektedir. Bilginin de ötesinde internet üzerinden yabancı dil öğretim yöntemleri de geliştirilmiştir. İngilizce gibi yaygın dillerin öğretimine yönelik olarak özellikle oyun merkezli web sitelerinin sayısı azımsanamayacak kadar çoktur.
Okul öncesi yabancı dil öğretiminde gerçek nesne ve maketler etkin olarak kullanılmalıdır. Oyun çağında olan bu yaş grubunun dokunarak öğrenmesi bakımından bu durum önemlidir. Yabancı dil öğretenler yakın çevrelerindeki gerçek nesneleri etkin bir şekilde kullanmalıdırlar. Özellikle bilgisayar üzerinden gösterilen gerçeğe yakın görsel materyaller gerçek nesne ve maket kullanımına duyulan ihtiyacı azaltmıştır.
Öğretmenin güncelliğini hiç yitirmeyen en önemli görsel ders aracı yazı tahtasıdır. Öğretim yöntemleri, kitaplar, ders materyalleri değişse de yazı tahtası eskiden beri öğretmenin en temel yardımcı ders aracıdır. Yabancı dil öğretmeninin sanatçılık yönü diğer derslerin öğretmenlerine göre daha fazladır. Öğrencilerle iletişim kurmak, konuyu kavratmak için beden dilini, mimiklerini yani her türlü yolu denemek zorundadır. Yabancı dil öğretmenin sahnedeki en büyük yardımcı enstrümanı ise yazı tahtasıdır.
Yabancı dil öğretiminde konuların kolay kavratılmasında ve öğrencilerin isteklendirilmesinde yardımcı görsel materyallerin önemi büyüktür. Çağımızda bu materyallerle desteklenmeyen öğretim yöntemleri ihtiyaca cevap verememektedir. Yabancı dil öğretimiyle uğraşanlar tecrübelerini ve güçlerini birleştirerek görsel materyal hazırlama yoluna gitmelidirler. Görsel materyaller öğrencilerin ilgilerini derse çekmekte ve öğretimin sürekliliğini sağlamaktadır.
Kaynaklar
Arslan, Berrin (2003). Bilgisayar Destekli Eğitime Tabi Tutulan Ortaöğretim Öğrencileriyle Bu Süreçte Eğitici Olarak Rol Alan Öğretmenlerin BDE’e İlişkin Görüşleri, The Turkish Online Journal of Educational Technology (2) 4/10: 67
Akpınar, Burhan vd. (2009). Çok Duyulu (Multisensory) Yabancı Dil Öğretimi, Tubav Bilim Dergisi (2) 1: 109
Balım, Ali Günay vd. (2004). Asitler ve Bazlar Konusunda Çoklu Zekâ Kuramına Dayalı Uygulamaların Öğrenci Başarısına Etkisi, Ege Eğitim Dergisi (5) 2: 14
Başkan, Özcan (2006). Yabancı Dil Öğretimi İlkeler ve Çözümler, Multılıngual Yayınları, İstanbul:86
Bilkan, Nesrin (2006). Türkçe Öğretiminde Çoklu Zekâ Uygulamaları, Dilset Yayınları, İzmir:14
Demir, Celal vd. (2007). Ana Dili Olarak Türkçenin Öğretimi ve Sorunları, Sosyal Bilimler Dergisi (9) 2: 183-184
Demircan, Ömer (2005). Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri, Der Yayınları, İstanbul:199
Demirel, Özcan (1993a). Yabancı Dil Öğretimi İlkeler Yöntemler Teknikler, Usem Yayınları, Ankara:24
………………..(1993b). Yabancı Dil Öğretimi İlkeler Yöntemler Teknikler, Usem Yayınları, Ankara:97
İpek, İsmail (2003). Bilgisayarlar, Görsel Tasarım ve Görsel Öğrenme Stratejileri. The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET July 2003 ISSN: 1303-6521 volume 2 Issue 3 Article 9: 74
Kolaç, Emine (2003). İlköğretim Dördüncü Sınıf Türkçe Ders Kitaplarının Öğretmen Görüşlerine Dayalı Olarak Değerlendirilmesi, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (17) 1: 106
Taşdemir, Ercan vd. (2004a). Türkçe Öğretim Teknikleri, Dilset Yayınları, İzmir:79
Üstdal, Kaplan Muzaffer (2009). Bilimsel Bir Posterin Hazırlanmasında ve Sunulmasında Bilinmesi Gerekenler, Erciyes Tıp Dergisi (Erciyes Medical Journal) (3) 31: 282-290
Vahapoğlu, Ece (2009). Yabancı Dil Öğrenme Yolları, Alfa Yayınları, İstanbul:135
Yalın, Halil İbrahim (2009). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Nobel Yayınları, Ankara: 123
İzmir A1: Yabancılar için Türkçe Ders Kitabı + Alıştırma Kitabı
İstanbul Üniversitesi Dil Merkezi okutmanları tarafından hazırlanan “İstanbul Yabancılar için Türkçe Ders Kitabı” seti Avrupa Konseyi’nin Ortak Avrupa Çerçevesi (Common Europen Framework) kılavuzu ölçütlerine göre düzenlenmiştir. Öğrencileri A1, A2 (Temel) ve B1 (Orta) dil düzeylerine ulaştırmayı hedefleyen ders kitabı seti ders kitabı, alıştırma kitabı ve dinleme CD’sinden oluşmaktadır(İleri düzey ders kitabı setleri düzenlenme aşamasındadır).
