Bir konuşmayı çok dikkatle dinlediğiniz anları düşünelim. Neden bu kadar dikkatli dinlediniz? Sebeplerden birisi de büyük olasılıkla güdülenmenizin yüksek olmasıdır. Aşağıda, gelecekte başımıza gelecek bu tür sorunlarla ilgili olarak güdülenmenizi artırmanın birkaç yolu anlatılmıştır:
a. Dinlemenin Neden Önemli Olduğunu Hatırlamaya Çalışın
Dinleyiciler bu konuşmanın neden önemli olduğunu hatırlamaya çalışmalı, konuşmacılar dinleyicilerine dinlemenin neden önemli olduğunu hatırlatmalıdırlar.
- Görevin başarıyla sona ermesini ve benim işimi daha iyi yapmamı sağlayacak mı?
- Bu dinleme daha iyi karar almamı sağlayacak mı?
- Bu işi kötü yaparsak birileri zarar görecek mi?
- Bu işi anlamazsam takımımız kötü görünecek mi? Ben kötü görünecek miyim?
- Bunu daha sonra tekrar tartışıyor olacak mıyız? Bunu başka birine öğretmek zorunda kalacak mıyım?
- Bunu anlamak benim, kurumumun ve ailemin amaçları için önemli mi?
- Hangi pozisyonu almam konusunda karar vermek zorunda mıyım?
- Deliller güçlü mü ve mantıklı görünüyor mu?
- Bu sorun hakkında yanıtlanmamış sorular neler? Bu konuda söylenmeyen şeyler var mı? Varsa neler?
- Konuşmacı güçlü hisleri nedeniyle gerçekleri anlatabiliyor mu?
- Bu iş arkadaşımla aramı iyileştirmek zorunda mıyım?
- Bu müzakerede karşı taraf için gerçekten nelerin önemli olduğunu biliyor muyum? Bu aile üyesi duygusal destek konusunda bana güveniyor mu?
- Bu kişiye karşı kişisel bir sorumluluğum var mı?
b. Dinleme Güdülenmesi İçin Engelleri Belirleyin ve Kaldırın
Hem konuşmacı hem de dinleyen dinlemeye engel olan etkenlerden yararlanabilir. Hangi etkenleri engelleyebilirsiniz? Hangi etkenleri yaşamak zorundasınız? Düzeltebildiğini düzelt, düzeltemediğini de bil!
Fiziksel engeller dinlemeyi zorlaştırabilir. Gürültülü ortam, görsel engeller gibi... Mümkün oldukça engelleri kaldır, mümkünse öne otur! Bu sizin ve konuşmacının arasındaki engelleri kaldırır ve görselleri daha iyi görmenizi sağlar. Konuşmacının karşısında sessiz oturmakla da insanlar size yardımcı olabilir.
Kişisel engeller; yorgunluk, hastalık ve rahat olmama gibi fiziksel etkenler de psikolojik etkenler gibi (iş, aile, ekonomik sorunlar vb.) dinlemeyi etkiler.
Kullanılan dilden kaynaklanan engeller de sorun oluşturabilir. Birden fazla anlamı olan sözcük ve sözcük kümeleri; düşünceler, nesneler veya birden fazla anlamdan oluşan resimler; argo, mesleki argo veya kurum dili. Örneğin, Trakya Bölgesi'nde yaygın kullanılan bir sözcük, Doğu Anadolu Bölgesi'nde daha farklı bir anlama gelebilir.
Dinleme güdülenmemiz, konuşmacıyı veya konuyu küçümsediğimiz zaman azalır. Konuşmacının yaşıyla, milliyetiyle, cinsiyetiyle veya kişisel görünüşüyle ilgili ön yargınız var mı? Çoktan konunun ilgisiz, sıkıcı veya seviyenizin altında olduğuna karar verdiniz mi? Bu tür bir düşünce tarzı dinleme için büyük bir engel olabilir.
Yukarıdaki örnekte verilen engelleri ortadan kaldırmak için kendinize birkaç soru sorunuz. Kendi düşüncelerinizle konuşmacının düşünceleri arasında ne gibi ortak noktalar ve ortak yönler var? Konuyu kendi ilgilerinizle ilişkilendiriniz. Bazen bu küçük egzersiz, ilginç bir köprü oluşturur ve uçurumu ortadan kaldırır.
ç. Dinlemeyi Bir Öğrenme Fırsatı ve Entelektüel Fırsat Olarak Görün
İlk başta ilgisiz, sıkıcı ve saçma gelen bir konuya karşı nasıl motive olabilirsiniz? Uzmanı olduğunuz bir konuda dinleme yapıyorsanız konuyu başka birilerine öğretme kabiliyetini artırmak için konuyu daha iyi öğrenin. Konuşmacı konuşmasını nasıl düzenledi? Hangi kavram ve terimler tanımlandı? Konuşmacı sizin de ileride başkasına öğretirken kullanabileceğiniz güzel bir sözcük kullandı mı?
Konuşmacı gizemini kaybetmeye başladığında kendinize onu daha iyi nasıl yapabileceğinizi sorun. Bazı notlar alın ve daha sonra akıllıca ve yapıcı eleştiriler getirin.
Sorunu başka birine anlatın. Etkili dinleme, eleştirel düşünme de bir alıştırmadır; konuya yoğunlaşma becerinizi geliştirir. Kendinize bir "hatırlama oyunu" ve dinleme alıştırması geliştirin.
Biz, her zaman dinleme yaparken şunu unuturuz. Her zaman bildiğimizden daha fazlası mutlaka anlatılanın içinde vardır. Dinleme hak ettiği ilgiyi göremeyen bir iletişim becerisidir. Yanlış anlama ve hatalar ne yazık ki ölümcül olaylara neden olabiliyor. Bu nedenle insanlar arasında güven duygusunu geliştiren etkin dinlemeyi mutlaka öğrenmeliyiz.
