ALİS, Türkçe için alternatif iletişim aracı olarak geliştirilmiş bir grafik sembol sistemidir. ‘Türkçe grafik sembollerle yazılabilir mi?’ sorusuna yönelik bir girişimdir. Türkçenin belirli ek yapıları ve çekirdek sözcük haznesiyle grafik cümleler oluşturmaya imkân vermektedir.
ALİS’in gelişim süreci devam etmektedir. Engellerinden dolayı iletişim ve öğrenme problemleri yaşayan bireylerin kavram, okuma yazma ve müfredat öğrenmelerine yönelik grafik sembol temelli öğrenme ortamlarının geliştirilmesi ve etkililiğinin sınanması amaçlanmaktadır. Teknolojinin; bilgi ve öğrenme kaynaklarına erişimde fırsat eşitliği sağlama, bireysel ihtiyaçlara hitap edecek öğrenme ortamlarının oluşturulmasına olanak verme ve dünya çapında etkileşim ve paylaşım imkânı sunma gibi olanakları göz önünde bulundurularak ALİS sistemini geliştirmek hedeflenmektedir. Bu kapsamda; (1) ALİS grafik sözlüğünün geliştirilmesi, (2) müfredat öğretimine yönelik öğrenme materyallerinin hazırlanması, (3) grafik sembollerle cümle yazmaya olanak veren eş zamanlı ileti ortamının tasarımı (4) grafik sembollerle cümle yazma/materyal hazırlamaya olanak veren yazılımın paket program şeklinde hazırlanması ve (5) değerlendirme faaliyetleri ALİS projesinin genel amaçları olarak sıralanmaktadır.
Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi İşitme Engelli Bireyler Destek Eğitim Programı’ndaki kazanımlar projenin kapsamını oluşturmaktadır. Bu kapsamda geliştirilen ve sürekli olarak güncellenen öğrenme ortam ve materyallerini site üzerinden takip etmek mümkündür. Proje ekibi, okul ve aile iş birliği projenin doğru adımlarla sürdürülmesi bakımından hayli önemlidir. Bu yanı sıra ilgili sosyal ağ hesapları üzerinden alınacak dönütler ve uzman görüşlerinin projeyi besleyeceği düşünülmektedir.
Grafik semboller, konuşmayı iletişim aracı olarak kullanamayan bireylerin alternatif iletişim aracı olmasının yanında gelişme güçlüğü göstermeyen bireyler için de öğrenme ortamını zenginleştiren materyallerdir. Genel bir tarifle yazı, sözlü dil sisteminin görüntülü bir başka sisteme aktarımıdır. Grafik sembollerle yazımda işitsel araçların rolünü görsel olanlar üstlenir, alfabe ile gösterilen söz ya da morfolojik birimin işlevini grafik semboller ve ikonlar yüklenir.
Grafik semboller uluslararası alanda yaygın kullanıma sahiptir. Son yıllarda araştırmacılar, Türkçenin grafik sembollerle yazımı üzerinde çalışmaktadır. 2010-2013 yılları arasında TÜBİTAK destekli “Alternatif İletişim Aracı Olarak Bir Görsel İletişim Platformunun Tasarlanması, Uygulanması ve Değerlendirilmesi ALİS-T” projesi bu çabalardan biridir. ALİS-T projesi kapsamında, işitme engelliler okulundaki ilköğretim 1., 2. ve 3. sınıf öğrencileri için grafik sembollerden oluşan bir sözcük dağarcığı oluşturulmuş ve bu yolla, öğrenme güçlüğü yaşayan bireylere sözcük öğretimi hedeflenmiştir. “İşitme Engelli Bireyler İçin Grafik Sembolleri Temel Alan Teknoloji ile Desteklenmiş Öğrenme Ortamları Tasarımı: ALİS-T” projesi de bu projenin devamı niteliğindedir. Bu proje, işitme engelli öğrencilerin cümle kurma becerilerini geliştirmek üzere hazırlanmış bir sistem önerir. AlisYazar yazılımı ile sözcük ve eklerin yerinde kullanımı, öğe ilişkilerinin kurulması, fiillerin çekimlenmesi, grafik semboller ve ikonlar aracılığıyla öğretilecektir. Sisteme eklenen güncel grafiklerle bireylerin söz dağarcıkları da genişletilecektir.
Öğretim materyalleri Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi İşitme Engelli Bireyler Destek Eğitim Programı’ndaki kazanımlar çerçevesinde tasarlanacaktır. Hedefe yardımcı her türlü geleneksel ve teknoloji tabanlı uygulamalar proje ekibinin dikkati dâhilindedir. Proje kapsamında geliştirilen ve sürekli olarak güncellenen bulmaca, oyun, anlatı, animasyon vb. uygulamaları alis.org.tr adresinden takip etmek mümkündür. Proje ekibi, okul ve aile iş birliği projenin doğru adımlarla sürdürülmesi bakımından hayli önemlidir. Bu adresin yanında ilgili sosyal ağ hesapları üzerinden alınacak dönütler ve uzman görüşleri projeyi besleyecek; sınıf içi, yüz yüze uygulamalara ek olarak erişimi kolay teknoloji tabanlı uygulamaların sayısı artırılacaktır.
Proje Karadeniz Teknik Üniversitesi ve TÜBİTAK(SOBAG) ortaklığıyla yürütülmektedir.
Türkçe, Hayat Bilgisi ve Matematik derslerine yönelik örnek içeriklere buradan ulaşabilirsiniz...
Alis Yazar nasıl kullanılır?
Çalışma Kağıtları, Serbest Metin Editörü, Grafikler ile Ders Materyalleri oluşturma ve daha fazlası için bu videoyu izleyebilirsiniz.
Örnek hikâye - Aliş Kayboldu
Örnek Hikaye - Canlı Cansız
Çalışma Ekibi
Doç. Dr. Hasan KARAL (Yürütücü)
Prof. Dr. A. Mevhibe COŞAR (Araştırmacı)
Doç. Dr. Taner ALTUN (Araştırmacı)
Doç. Dr. Atilla ÇİMER (Araştırmacı)
Yrd. Doç. Dr. Yasemin KARAL (Araştırmacı)
Arş. Gör. Lokman ŞILBIR (Bursiyer)
Arş. Gör. Ekrem BAHÇEKAPILI (Bursiyer)
Arş. Gör. Gülşen ÖZÇAMKAN (Bursiyer)
Uzman Adil YILDIZ (Bursiyer)
Merve ÇAKMAK (Bursiyer)
Arş. Gör. Murat ATASOY
Duygu BERİGEL
