Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminin önemi her geçen gün artmaktadır. Bu önem doğrultusunda Türkçe öğretim merkezlerinin sayısı giderek fazlalaşmakta; Türkçenin nasıl daha iyi öğretileceği ile ilgili yeni yöntem ve teknikler araştırılmaktadır. Eğitimin diğer alanlarında olduğu gibi yabancılara Türkçe öğretiminde de ölçme değerlendirme sürecin önemli bir boyutudur. Ölçme değerlendirme çalışmalarının sağlıklı sonuçlar vermesi için standartlara uygun ölçme araçları geliştirilmeli; bu araçlar uygulanmalı ve bunlara yönelik değerlendirmeler yapılmalıdır.
Yabancılara Türkçe öğretimi alanında ölçme değerlendirme standartlarının "Avrupa Dil Portfolyosu"nda yer alan seviyeler ve bu seviyelere ilişkin yeterlilikler olduğu söylenebilir. Elinizdeki bu kitap söz konusu standartlara, öğrencilerinizin öğrenme ihtiyaçlarına ve Türkçenin dil özelliklerine uygun soru örnekleri sunmaktadır. Kitabın Türkçe öğretim merkezlerinde ders veren hocalara, Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenme gayreti içinde olan öğrencilere, araştırmacılara ve "Yabancılara Türkçe Öğretimi" dersini yürüten öğretim elemanlarına faydalı olacağı düşünülmektedir.
ÖNSÖZ
İletişim çağı olarak adlandırılan yirmi birinci yüzyılda insanların birbirleriyle iletişim kurma ihtiyaçları hızla artmaktadır. Toplum içinde yaşama, toplumun diğer üyeleriyle sürekli iletişim içinde olma zorunluluğunu da beraberinde getirmektedir. Gelişen teknolojiyle birlikte iletişim kurulacak alanlar da genişlemektedir. Bireyler arasında iletişimi sağlayan en temel unsur ise dildir. Dil, anlama (dinleme ve okuma) ve anlatma (konuşma ve yazma) becerilerinden oluşur. Dil eğitiminin amacı da bu becerilerin aynı oranda geliştirilmesini sağlamaktır. İn sanların daha geniş bir iletişim ağı içinde bulunmaları için sadece kendi dillerini bilmeleri yetmemektedir. Bu durum, insanların kendi dilleri dışında yabancı dilleri de öğrenmeleri gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır.
Günümüzde bireylerin kendi dili dışında başka diller öğrenme ihtiyacı; iyi bir eğitim alma, farklı kültürleri tanıma, göçler, ticaret ve turizm gibi nedenlerle çeşitlenmektedir. Elbette sıralanan nedenler artırılabilir ancak ifade edilenlerin başka bir dil öğrenme gerekçelerinin başında geldiği söylenebilir. Özellikle son zamanlarda birçok insan gerek yukarıdaki sebeplerle gerek başka sebeplerle Türkçe öğrenmektedir. Türkçe öğretiminin nasıl yapılacağını belirleyen ana etmen, öğrenicilerin özellikleridir. Bu özellikler öğretim yapılacak hedef kitleyi de belirler. Türkçe öğretiminde hedef kitleyi ana dili Türkçe olanlar, iki dilliler, soydaşlar ve yabancılar oluşturmaktadır. Bugün Türkiye ve dünyadaki birçok Türkçe öğretim merkezinde bireyler hedef dil olarak Türkçe öğrenmektedir. Bu öğrenim sırasında eşit şartların oluşturulması açısından Türkçenin öğretiminde belirli standartların belirlenmesi gerektiği düşünülmektedir. Standartların neler olması gerektiği konusunda Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metninin esas alınması gerektiği ifade edilebilir.
Yabancılara Türkçe öğretiminde genel olarak öğrenenlerin öğretim basamakları ve etkinlikleri, Avrupa ortak başvuru metnine göre belirlenmeye başlanmıştır. Belirlenen yeterlilik düzeylerinin ve bu düzeylere göre kazandırılacak davranışla rı takip etmede; eksiklikleri gidermede ve bunun yanı sıra yapılan ölçme değerlendirme faaliyetlerini gerçekleştirmede çerçeve metin yol gösterici niteliktedir. Ölçme araç ve yöntemlerinin genel anlamda Türkçeyi öğrenme düzeyini değerlendirmek amacıyla kullanılabilmesi için önceden belirlenen ölçütlerin bulunma sı gerekir. Bu ölçütlerin, çerçeve metinde belirtilen amaç ve kazanımlar olduğu söylenebilir. Öğrenenin belirtilen amaç ve kazanımlara ne ölçüde ulaştığını belirlemek amacıyla ölçme yöntemlerinden yararlanılır. Ölçme sonuçlarıyla ise bir değerlendirmede bulunulur.
Bütün bu gelişmeler ışığında Türkçenin yabancı dil olarak öğretilmesi, üze rinde titizlikle durulması gereken bir konu hâline gelirken gerek Türkçe öğretim merkezlerinde çalışan öğretmenlerin gerekse bu merkezlerde Türkçe öğrenen ya bancıların eğitimi için çalışmalar yapmak da bir zorunluluk hâline gelmiştir.
Eğitimin bir parçası olan ölçme ve değerlendirmeye yönelik soruların yer aldığı elinizdeki bu kitap Giriş, Sorular ve Kaynakça olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde yedi alt başlık yer almaktadır. Bu başlıklar, Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi, Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metninin Amacı ve Hedefleri, Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metninin Kullanım Alanları, Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metni Neleri Karşılamalıdır? Ortak Dil Düzeyleri, Avrupa Dil Dosyası ile Yabancılar İçin Türkçe Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme şeklinde sıralanabilir. Giriş bölümünde yabancılara Türkçe öğretimi konusunda genel bir görünüm sunulduktan sonra öğretimin nasıl olması gerektiğine ilişkin ‘Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metninin’ içeriği ele alınmıştır. Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde belirli standartların oluşabilmesi amacıyla bu metinden yararlanılması gerektiği düşünülmektedir. Öğrenenlerin seviye ve yeterlik düzeylerini belirlemek için yapılan ölçme ve değerlendirme faaliyetle rinde de bu metin yol gösterici olmalıdır. Sorular bölümünde Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metninde yer alan kur sistemi esas alınarak her bir düzey (A, B, C) için kırk sorudan oluşan on test hazırlanmıştır. Bu testlerde farklı soru türlerinin olmasına dikkat edilmiş, görselle desteklenen sorulara yer verilmiş aynı zamanda öğrenenin kendini ifade etmesini sağlayacak açık uçlu sorular da sunulmuştur. Ayrıca öğrencilerin günlük hayatta karşılaşabilecekleri diyaloglar, haritalar, tablolar ve grafik örneklerini içeren sorulara da yer verilmiştir. Testlere yönelik Cevap Anahtarı hazırlanırken bu sorulardan faydalananları sınırlamamak adına açık uçlu sorulara yönelik cevaplar, anahtara dâhil edilmemiştir.
Yabancılara Türkçe öğretimi alanında çalışanlara, uzmanlara, araştırmacılara, öğrencilere kaynaklık etmesi bakımından kitabın sonunda bu alana yönelik zengin bir kaynakça sunulmuştur. Kitabın bu yönüyle de kullanıcılara faydalı ola cağı düşünülmektedir.
Kitabın gerek Türkiye’de gerek yurtdışında Türkçe öğretim merkezlerinde çalışan öğreticiler başta olmak üzere, bu kurumlarda öğrenim gören yabancı öğrencilere, bu alanda çalışan uzmanlara, araştırmacılara, Türkçe Öğretmenliği lisans programında okuyan üçüncü sınıf öğrencilerine ve ‘Yabancılara Türkçe Öğretimi’ dersini yürüten öğretim elemanlarına faydalı olacağı düşünülmektedir.
Kitabın dizgi, grafik ve baskısı sırasında gerekli özeni esirgemeyen Pegem Akademi’nin çok kıymetli yönetici ve personeline teşekkür ediyoruz.
Prof. Dr. Cem BİROL - Prof. Dr. Murat ÖZBAY ANKARA, Nisan-2013
