Kırgız kalpağı, ilk bakışta sıradan, sıcakta güneşten, soğukta rüzgardan koruyan ince bir baş giysisi olarak kabul edilir.
Oysa kalpağın her renginin her motifinin bir şeyleri anlattığını biliyor muydunuz? Kalpak birbirine denk gelen aynı dört kenardan oluşur. Her kenarı insan hayatının dört kaynağı su, hava, ateş ve toprağı anlatır. Tam önündeki simetrik motif Manas motifi adına sahiptir. Dört kaynağın birleştiği yerden çıkan çizgiler ışığı anlatır ve insanın beynine akıl, kuvvet verir derler. Kalpağın beyaz rengi masumiyeti tazeliği sembolize eder ve beynin yani insanın düşüncesinin de kirli olmadığını ifade eder.
Kalpağın rengine geçelim. Kırgızlar çocuğuna 13-14 yaşına gelene kadar yeşil kenarlı kalpak giydirerek çocuğun doğayla yeni tanıştığını söylemek isterler. Sonra kırmızı kenarlı kalpağa geçmişler. Kırmızı kenar atık delikanlının artık evliliğe hazır olduğunu anlatmaktadır. Ve başka köyden gelen kırmızı kenarlı kalpak giyen delikanlıyı görünce yengeler kızları saklamaya başlamışlar. Yani delikanlının kendisine eş aradığını hemen herkes anlarmış. Sonra erkek yeni evlendiğinde gelin tarafı on siyah kenarlı kalpak giydirirmiş.
Köyün saygıdeğer nüfuzlu adamına köylüler bembeyaz kalpak giydirirmiş ve on her yerde her zaman yer verilir saygı gösterilirmiş. O adamın çok sabırlı ve adil olduğu düşünülürmüş.
Halk başkanları ise “Bakay kalpağı”nı giyerlermiş. O kalpağın ucu sivriymiş ve kalpaktaki mücevherlerle işlenmiş motifin güzelliği onun ne kadar kuvveli, zengin ve akılı olduğunu anlatırmış.
Günümüzde kalpağa fazla ilgi yoktur. Kalpak giyenler de azdır. Fakat yine de yabancıların ilgisini çekiyor. Sadece giysi olarak değil küçük hediyelik eşyalar şeklinde de üretiliyor. Bu nedenle eskisi kadar şık ve fonksiyonel giyilmese de törenler ve düğünlerde giyiliyor. Onun için kültürümüzün bir parçası olan kalpak henüz önemini kaybetmemiştir.
(Türkçe öğreniminde 7. ay)
Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi
Oktman: Derya Yelis
