Rusya'da Türkçe'nin Eğitim Sorunları

Rusya'da Türkiye Türkçesi ülkenin büyük üniversitelerinde Moskova Devlet Üniversitesi Asya-Afrika Ülkeleri Enstitüsü'nde, Petersburg Devlet Üniversitesi Doğu Bilimleri Fakültesi Türkoloji Bölümü'nde, Moskova Devlet Linguistik Üniversitesi'nde, Moskova Devlet Uluslar Arası İlişkiler Enstitüsü'nde, Çelyabinsk Devlet Üniversitesi'nde ve başka yüksek okullarda öğretilmektedir. Adı geçen üniversitelerde Türkçe'nin eğitimi ihtisas alanları göz önünde bulundurularak gerçekleştirilmektedir. Eğer Petersburg Üniversitesi'nde klasik Türkoloji uzmanlarının yetiştirilmesine ağırlık veriliyorsa, Moskova Linguistik Üniversitesi'nde çağdaş Türkiye Türkçesi tercümanı ve dil uzmanları yetiştirilmektedir. Bu sebeple Rusya üniversitelerinde Türkçe eğitiminde farklılıklar görülmektedir. Fakat bu, Türkçe eğitiminde ortak bir sistemin olmaması anlamına gelmemektedir. Özellikle ilk iki yılda üniversitelerde aynı sisteme dayanarak Türkçe öğretilmektedir. Konuyu bu açıdan ele almakla Türk Dili ve Edebiyatı Bölümleri bulunan Rusya üniversiteleri için geçerli olan ortak sorunlarla karşı karşıya kalmaktayız. Bu sorunların bir kısmı, Türkiye ve yabancı ülkelerde Türk Dili Grameri ve Türk Dili Eğitimi üzerine yapılmış ilmi ve pratik çalışmaların yetersizliğinden kaynaklanmaktadır. Çağdaş dil eğitiminin taleplerini karşılayabilecek sağlam "Yabancılar için Türkiye Türkçesi Grameri" kitabı bulunmamaktadır. Bu alanda yayımlanmış kitapların çoğu Türkçe'nin kurslar düzeyinde öğrenilmesine yöneliktir. Bir başka sorun, Türkçe gramer terimleri alanında yaşanan kargaşadan kaynaklanmaktadır. Dil uzmanlarının birbirinden farklı terimler kullanmaları, Türkçe Bölümü öğrencilerini zor duruma sokmaktadır. Söylediklerimizi kanıtlamak için bir örnek vermek istiyorum. Bilindiği gibi şimdiye kadar isim halleriyle ilgili terim kargaşası devam etmektedir. Türkiye'de dil bilgisi uzmanları halleri çeşitli terimler kullanarak adlandırıyorlar. Örneğin, Prof. Dr. Tahsin Banguoğlu ismin 6 halini- kim hali, kimi hali, kime hali, kimde hali, kimden hali ve kimin hali terimleriyle yorumlarken (1, 326-327), Prof. Dr. Hamza Zülfikar isim çekimlerini yediye çıkararak, onları yalın hali, belirtme hali, yönelme hali, kalma hali, çıkma hali, tamlayan hali ve eşitlik hali terimleriyle belirlemiş oluyor (2, 31-32). Rusya'da da durum aynıdır. Prof.Dr. P.Kuznetsov 1999 yılında yayımlanmış "Türk Dili" kitabında Prof.Dr. Hamza Zülfikar'ın terimlerinden faydalanıyor (3). Fakat ondan farklı olarak ‘eşitlik hali'ni kabul etmiyor. Prof. Dr. Yuriy Şeka ise isim çekimlerini Rusça terimler kullanarak adlandırıyor (4). Bu ve buna benzer durumlar, doğal olarak Türkçe eğitimini olumsuz yönde etkilemektedir.

Pratik Türkçe eğitimi sorunlarına çözüm bulmak için Türk ve yabancı dil uzmanları ve hocalarının bir araya gelerek ortak çalışmalar yapabilecekleri Uluslar Arası Türk Dili Enstitüsü'nün kurulmasına büyük ihtiyaç vardır. Böyle bir merkez yurtiçi ve yurtdışında Türk dilinin incelenmesi ve eğitimine, çeşitli ülkelerde Türk dili kitaplarının hazırlanmasına, seminerler, dil yarışmaları düzenlenmesine yardımcı olabilir. Enstitü aynı zamanda Türk dili hocalarının fikir alışverişinde bulunacakları bir merkez özelliklerine de sahip olmalıdır kanımızca.

Genel sorunlar dışında Türkçe'nin Rusya'da eğitiminin özel sorunları da bulunmaktadır. Bunların başında Türk dilinin eğitimiyle ilgili ders kitaplarının yetersizliği, eğitim malzemelerinin-okuma kitaplarının, audio ve video kasetlerin, ülkenin eski ve yeni kültür hayatını, tarihini, coğrafyasını anlatan eserlerin, günlük gazetelerin bulunmaması veya yeteri kadar olmaması gelmektedir. Bu alanda da işbirliğine gidilmeli, gereken eğitim ve öğretim malzemeleri hazırlanmalıdır.

KAYNAKÇA

1. Tahsin Banguoğlu. Türkçe'nin Grameri, Ankara, 1986.

2. Hamza Zülfikar. Yabancılar için Türkçe Dil Bilgisi, Ankara, 1980.

3. P.İ. Kuznetzov. Uçebnik Turetzkovo Yazıka, Moskva, 1999.

4. Y.V. Şçka. İntensıvnıy Kurs Turetzkovo Yazıka, Moskva, 1996.

Avrupa'da Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Sempozyumu - 25-26 Ekim 2001
"Rusya'da Türkçe'nin Eğitim Sorunları"

Prof. Dr. Tevfik MELİKLİ[1]

Yabancılara Türkçe Öğretimi